Psikolojik Danışman Pedagoglar 0544-7243650
ekremculfa@hotmail.com
kişilik bozuklukları
20/01/2012 KİŞİLİK BOZUKLUKLARIKişilik inansın yapısına oturmuş, kendinde alışkanlığa dönüştürmüş sürekliliği olan davranışların tümünü kapsayan isimdir. Bireyin kişiliğini, diğer insanların kişinin hakkında geliştirdiği düşünceler, inanışlar, dünyayı nasıl algıladığı, çevresine ve kendisine yönelik bakış açısı, alışkanlıkları, davranışları ve duyguları oluşturur. Karakter ise genellikle kişilikle aynı anlamda kullanılır. Fakat karakter kavramını kişiliğin en belirgin özellikleri olarak da ayırma eğilimi bulunmaktadır. Kişilik Yapılarının Genel Özellikleri • Kişiliğin temeli yaşamın ilk yıllarında atılır. Kişiliğin gelişimi ergenlik ve delikanlılık çağının sonuna kadar sürer. Sonuçta kişilik uzun bir zaman diliminde şekillenir. • Herkesin kişiliği kendine özgüdür. • Kişilik uzun bir zaman diliminde şekillendiği için katı ve değişmez bir yapıdadır. • Kişilik çizgileri ve nitelikleri egosintoniktir. Yani kişinin normal dışı davranışları kişiyi rahatsız etmez tersine kişiye haz verir. • Alloplastik uyum vardır. Yani kişilik bozukluğu olan bir kişinin kendini çevreye değil, çevreye kendisini uydurma yolunu seçer. İnsanlar psikolojik olarak çevrelerindeki olay ya da yaşam koşullarına sağlıklı tepkiler vermediği zaman ‘’Kişilik Bozuklukları’’ ortaya çıkar. Kişinin duygu, düşünce ve davranışlarında psikolojik rahatsızlıkları gözlemleyebiliriz. Sorunlar kendini değişik şekillerde gösterebilir. Örneğin kariyer geliştirmekte zorluk yaşayan, herhangi bir işte işini götüremeyen, özel ilişkilerini devam ettirmekte sürekli sorun yaşayan, arkadaşları ile fırtınalı ve tatminsiz ilişkiler yaşayan, iş hayatları aşırı derecede yorucu olan, hayatında hep kriz üstüne kriz yaşayan kişilerde öncelikle ‘’Kişilik Bozukluğu’’ olma ihtimaline bakmak gerekir. Çünkü yaşamları istekleri gibi değildir ve bundan dolayı da kendilerini mutsuz hissederler. Bu kişiler terapiye götürülmedikleri sürece kendilerindeki durumu fark edemezler. Kişilik bozukluklarından kaynaklanan sorunlar ergenlik çağının sonunda ve yetişkinliğin başlarında aşırı stres ve zorlanma ile başlar. Kişiler yaşamı boyunca bu sorunları sürekli ve uzun vadede yaşar. Kişilik bozukluğunu teşhis etmek her zaman kolay değildir. Çünkü kişilik bozukluğunu belirleyen semptomlar normal karakter özelliklerinin abartılı biçimde yaşanmasından dolayı kolay değildir. Bu rahatsızlık genelde suçluların, alkoliklerin, uyuşturucu kullanıcılarının % 70 ‘ inde mevcuttur. Kişilik problemi olan insanların suç işleme intihar etme, kaza geçirme ve hastanenin aciline gitme olasılıkları gibi davranışlar daha yüksektir. DSM IV Tanı Kriteri ‘ ne Göre Kişilik Bozukluğu Tanı Ölçütleri 1)Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapma, sürekli davranış ve iç yaşantı örüntüsü. Bu örüntü aşağıdaki alanlardan ikisinde (ya da daha fazlasında) kendini belli eder: • Biliş( kognisyon) (yani, kendini başka insanları ve olayları algılama ve yorumlama yolları) • Duygulanım (affektivite) yani, duygusal tepkilerin görülme aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu) • Kişilerarası işlevsellik • Dürtü kontrolü 2)Bu sürekli örüntü esneklik göstermez ve çok çeşitli kişisel ve toplumsal durumları kapsar. 3)Bu sürekli örüntü, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya yol açar. 4)Bu örüntü değişmez, uzun bir süredir vardır ve başlangıcı en azından ergenlik ya da genç erişkinlik dönemine uzanır. 5)Bu sürekli örüntü başka bir mental bozukluğun bir görünümü ya da sonucu olarak açıklanamaz. 6)Bu sürekli örüntü bir maddenin (örn: kötüye kullanılabilen bir ilaç ya da genel tıbbi bir durumun (örn:kafa travması) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir. Kişilik Bozuklukları A Tipi, B Tipi ve C Tipi olmak üzere 3 Gruba Ayrılır A Tipi Kişilik Bozuklukları • Paranoid Kişilik Bozukluğu • Şizoid Kişilik Bozukluğu • Şizotipal Kişilik Bozukluğu B tipi Kişilik Bozuklukları • Antisosyal Kişilik Bozukluğu • Borderline Kişilik Bozukluğu • Histrionik Kişilik Bozukluğu • Narsistik Kişilik Bozukluğu C tipi Kişilik Bozuklukları • Çekingen Kişilik Bozukluğu • Bağımlı Kişilik Bozukluğu • Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu A Tipi Kişilik Bozuklukları Paranoid Kişilik Bozuklukları Kişinin başkalarının davranışını her zaman kötü niyetli olarak yorumlaması gibi kişideki güvensizlik ve kuşkuculuk örüntüsüdür. Kişi sürekli başkaları tarafından takip edildiğini düşünür, kendisine zarar verileceği düşüncesi içerisindedir. Kişide olaylar karşısında aşağılanma, küçük düşürüldüğü inancı vardır. Yeterli ve gerçek bir kanıt olmamasına rağmen eşinin/ partnerinin sadakatinden şüphe duyar. Kişi karşısındakinin düşüncelerinden kendince anlamlar çıkarır ve bu yüzden saldırıya geçebilir. Bu kişiler patalojik olarak güvensiz, tedirgin, gergin, soğuk, şüpheci ve ciddi insanlardır. Tedavisi Bu kişilerin başkalarına karşı güvenleri çok düşük olduğu için önce kişilerin güven duygusunu sağlaması çalışılır. Bu bozuklukta iyi olan yöntem bireysel psikoterapilerdir. Grup psikoterapilerden ise olumlu sonuçlar elde edilmemiştir. Psikoterapiye ek olarak ta ilaç tedavisi de destek verilerek kişinin tedavi edilmesi en iyi yöntemdir. Şizoid Kişilik Bozukluğu Kişinin toplumsal ilişkilerden kopması ve duygusal dışavurumda bir kısıtlılığın olma örüntüsüdür. Kişi yakın ilişkilere girmez ve yakın ilişkilerden zevk almaz. Bu yüzden arkadaşları ve sırdaşları yoktur. Bu kişiler pasif, soğuk, ilgisiz, tekdüze duygulanımı olan övülmekten ve yenilmekten etkilenmeyen, sessiz, kimseyle yarışmayan, görecelikten habersiz, kendisiyle ilgili haberlerden uzak yaşayan kişilerdir. Tedavisi Prof. Dr. Arif Verimli’ ye göre bu tip bozukluğun tedavisi çocukluk dönemidir. Tedavisi paranoid kişilik bozukluğu ile aynıdır. Burada grup terapisi de kullanılabilir. Kişi grupta çalışınca onlara alışır, onları önemser ve izolasyondan uzaklaşabilir. Şizotipal Kişilik Bozukluğu Bu kişiler yakın ilişkilerde bir rahatsızlık, bilişsel ve algısal çarpıklıklar, sıra dışı acayip davranışlar yaşarlar. Yakın ilişkilere girerken zorlanırlar ve rahatsızlık duyarlar. Bu yüzden bu kişilerin kişilerarası ilişkiler bozuktur ve bilişsel algıları çarpıktır. Tedavisi Psikoterapide danışman danışanın batıl inanışlarını ve büyü gibi saplantılarını gülünç, yargılayıcı bulmamalı. Çünkü danışman danışanı ancak böyle kazanabilir. Zaman içinde danışan düşüncelerinin gerçek olmadığı gerekçesiyle tanışır ve danışan edindiği inanışları terk eder. İlaç tedavisi ise yardımcı etkendir. B Tipi Kişilik Bozuklukları Antisosyal Kişilik Bozukluğu Bu kişiler halk tarafından ‘’psikopat’’ diye tarif edilirler. Bu kişiler sürekli başkalarının haklarını yok sayarlar ve başkalarının haklarına saldırırlar. Kişi sürekli saldırganlık, sorumsuzluk, yetersizlik, başkalarına zarar vererek zevk alma, suç, tutuklamaya yönelik davranışlara ve duygulara sahiptir. Bu kişiler gergin, öfkeli, huzursuz, bencil, umursamaz ve sadistiktirler. Borderline Kişilik Bozukluğu Bu kişiler kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında, duygulanımında tutarsızlık, otomatik ve ölçüsüz çabalar gösterme, bir şeyi veya olayı gözünde aşırı büyütme ve göklere çıkarma ve yerin dibine batırma tarzında gidip gelen tutarsız kişilerarası ilişkiler, para harcama, cinsellik, madde kullanımı ve çılgınca araba kullanma gibi sonu zarar veren dürtülerin en az ikisini şiddetle yapma, intihar düşünceleri, öfke, hırçınlık, kavgacılık, hiddet ve kimi zaman paranoid düşünceler taşıyan kişilerdir. Antisosyal Kişilik Bozukluğu ve Borderline Kişilik Bozukluğu Arasındaki Fark Nedir? Borderline en basit anlamda kadının antisosyalidir. Kadınlarda erkeklerden 3 kat daha fazla görülür. Antisosyal kişilik bozukluğu ise erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülür. Histrionik Kişilik Bozukluğu Bu kişiler aşırı duygusal ve ilgi çekme arayışı içerisindedirler. İlgi odağı olma, ilişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünürler. Bu kişiler telkine yatkındır, yani başkalarından ya da olaylardan kolay etkilenebilirler. Narsistik Kişilik Bozukluğu Kişilerin üstünlük duygusu, grandiyözite, empati kuramama, kendini diğer insanlardan daha üstün görme, başarı, üstünlük, zeka gibi konularda kafa yorma sürekli kendi için düşünen, kendini çok seven, aşırı bencil ve benmerkezci, beğenilmek için her şeyi sergileyen, üstün kişi ve kurumlarla ilişkiler kurmayı savunan kişilerdir. Bu kişilerde sevgi, saygı, anlayış ve duygusallık hayatlarında pek yer almaz. Bu kişiler danışmanın telkinine yatkın değillerdir. Çünkü karşısındakinin doğrusunu kabul etmeyi güçsüzlük sayarlar. Bu yüzden bu kişilerin tedavisi oldukça güçtür. C Tipi Kişilik Bozuklukları Çekingen Kişilik Bozukluğu Danışanlar eleştirilmekten, beğenilmekten kaçınırlar. Kendini yetersiz bulan, olumsuz değerlendirmeye aşırı duyarlılıkları olan, çekiciliği olmayan, tercih edilemeyen, herhangi bir özelliği olmayan, yeteneksiz, beceriksiz, mahçup düşme korkuları çok yoğun olan, yalnız kalmayı tercih eder ve sevildiğinden emin olmadıkça asla kişilerarası ilişkiler kurmayan kişilerdir. Bağımlı Kişilik Bozukluğu Bu kişiler başkalarından öğüt, destek, ve yönerge almadan karar veremezler. Kendilerini yetersiz, kendi bakımlarını sağlayamayacak, başkalarının bakım ve desteğini almak için her türlü şeyi yapabilecek kadar ileriye gidebilirler. Obsesif- Kompulsif Kişilik Bozukluğu Bu kişiler mükemmeliyetçilik, düzenlilik, denetim altında tutmayla aşırı ilgilenme, cimrilik, katı ölçü ve sınırda yaşayan, belli zamanlarda ve belli şekilde asla şaşmaksızın yapar, yapamadıkları zaman rahatsız olur ya da durumu uğursuz bulurlar. Resmidirler, mizah duyarlılıkları yoktur, eleştiricidirler, onlara göre hayat ya sadece siyahtır ya da sadece beyazdır. Tedavisi Rahatsızlık danışanı rahatsız edecek, yaşamını zorlaştıracak ve keyifsizleştirecek hale geldiğinde tedavi olayı genellikle kendisini kabul eder. Anksiyete ve paniği yüksek danışanlarda ise ilaç tedavisi destekleyicidir. Epidemiyolojisi Bu bozuklukların toplumdaki yaygınlığı % 6-9 dolaylarındadır. Kimlik bozukluğu kendini genellikle genç ergenlik ya da erken erişkinlikte gösterir. Bütün kişilik bozuklukları göz önüne alındığında kadın ve erkek cinsiyetler eşit olarak etkilenir. Etyolojisi Kişilik bozukluklarının sebebi multifaktöriyeldir (çok faktörlüdür). Bazen biyolojik belirleyiciler bulunmaktadır. Biyolojik faktörleri genetiklik, perinatal travma, ensafalit veya kafa travması’ dır. Aile sorunları ve bireysel zorluklar ise gelişimsel öyküleridir. Tedavisi Kişilik bozukluklarını tedavi etmek için çeşitli methodlar kullanılmaktadır. Örneğin bireysel psikoterapi, grup terapisi ya da aile terapisi gibi. Psikoterapi’nin amacı kişilerin hastalıklarına yol açan ya da etki eden bilinçaltındaki çatışmaları ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Davranışçı terapide danışman daha çok semptomları yok etmeye çalışır. Kişinin sergilediği bu kişilik özelliklerinin nerden kaynaklandığına, bilinçaltına inilmez. Kişinin çabuk ve hızlı bir şekilde istediği gelişimini sağlamaya çalışmaktır. Bu kişilik bozukluklarında diğer yaklaşım şekilleri ise psikoanaliz, psikonalitik psikoterapi, destekleyici psikoterapi, grup psikoterapisi, aile terapisi, çevre terapisi ya da farmakoterapi (ilaç tedavisi) uygulanmaktadır. Kaynakça K. Ertuğrul, DSM-IV: Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders, 4.Baskı, Washington, Amerikan Psikiyatri Birliği, 1994, 867 0533 373 81 23 |
Yorumlar |
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
çocuklarda parmak emme alışkanlığı - 02/02/2012 |
çocuklarda parmak emme alışkanlığı |
trikotillomani - 23/01/2012 |
trikotillomani |
ergenlerde depresyon - 23/01/2012 |
ergenlerde depresyon |
psikoloji beyinde nasıl oluşur? - 23/01/2012 |
psikoloji beyinde nasıl oluşur? |
her yorgunluk bahar yorgunluğu değildir - 23/01/2012 |
her yorgunluk bahar yorgunluğu değildir |
mitomani - 23/01/2012 |
mitomani |
boşanma çocuğu nasıl etkiliyor?hürriyet gazetesi - 23/01/2012 |
boşanma çocuğu nasıl etkiliyor?hürriyet gazetesi |
post travmatik stres bozukluk - 23/01/2012 |
post travmatik stres bozukluk |
bağımlılık nedir? - 23/01/2012 |
bağımlılık nedir? |
Devamı |